يك بستر و يازده رويا / مختارجباری
یادداشت / وارنا خبر : ظاهرا در آينده اى نزديك يازده عضو شوراى شهر رشت ، شهردار منتخب خود را اعلام خواهند كرد . در اين ايام ،نظرات و نوشته هاى مختلف شنيده و منتشر شد. تقريبا عموم اين نوشته ها بر محور شهردار و ويژگى هاى آن تاكيد داشتند كه البته در موضوع خود ديدگاه هاى دقيق و درستى بوده اند ، اما سوال اين است بر فرض شهردارى با دقيق ترين و مناسب ترين استانداردها انتخاب گردد آيا لزوما چنين شهردارى خواهد توانست شهر رشت را از نابسامانى هاى زيرساختى ، توسعه اى رها كند ؟
بنظر ميرسد شايد در كنار تعيين استاندارهاى و معيارهاى شهردار مناسب براى رشت به اين سوال پاسخ دهيم شهردار رشت چه شهرى و چه سازمانى را تحويل ميگيرد و قرار است با چه شورايى مديريت شهرى خود را اعمال كند؟
واقعيت اين است كه از مشخصه هاى بارز و تقريبا منحصر به فرد شهرداران رشت پس از تشكيل نهاد شورا عمر كوتاه شهرداران بوده است . ميانگين ملى عمر شهرداران كشور تقريبا سه سال است و البته شهرهايى مثل اصفهان و تبريز و اروميه و … شهردارانى با با بيش از شش سال نيز داشته اند. هر كس كه با هر معيارى به عنوان شهردار رشت انتخاب شود از آغازين روز كارى خود قطعا اين نگرانى را خواهد داشت كه آيا بسان شهرداران سابق آفتاب مديريت او طلوع نكرده بسوى غروب خواهد رفت!
براى يافتن چرايى اين عدم ثبات مديريتى دو رويكرد ميتوان اتخاذ كرد:
١- رويكرد بنيادين : اين رويكرد توجه به عقبه تاريخى ، تحولات سياسى و مديريتى استان دارد
٢- رويكرد آسيب شناسانه به شورا و سازمان شهردارى
٢- رويكرد آسيب شناسانه به شورا و سازمان شهردارى
۱- رويكرد معطوف به عقبه تاريخىِ تحولات سياسى و مديريتى
عقبه تحولات سياسى: تاثير جريانات سياسى چپ بعداز انقلاب بر شكل گيرى ذهنيت تضاديابى و تضادگرايانه در متاسبات اجتماعى و سياسى . جريان چپ ( ماركسيستى) چه پيش از انقلاب و چه پس از انقلاب در ميان استان هاى كشور بيشترين حضور و كنشگرى را در گيلان داشته است، نتيجه اين كنشگرى اين بوده كه ذهنيت فعالان سياسى همواره ذهنيت يافتن تضاد و توليد تضاد بوده است. بطور ناخواسته اين اتفاق ذهنى وروانى در بخش زيادى از فعالان سياسى شكل گرفت كه در مناسبات بين فردى و گروهى تضاديابى ترجيح داده شده است به تفاهم يابى. به همين دليل در ميان شوراهاى شهرى كشور ، شوراى شهر رشت همواره بيش از آنكه بسمت اجماع معقول و تفاهم سازنده سوق پيدا كنند ، بالفور بسمت تضاد گرايش پيدا مى كنند .
عقبه تحولات مديريتى : پس از پيروزى انقلاب بعد از شهيد انصارى كه استاندار گيلانى بود مابقى استانداران عموما مازندرانى بودند ، البته در دوره آقاى خاتمى اين روند تغيير كرد و استاندار گيلانى براى استان منصوب شد. اين اتفاق يعنى در يك دوره طولانى استانداران غير گيلانى بودند موجب شد در نهاد مديريت استان اساسا گيلانى ها و رشتى ها نتوانند مدير سازى كنند به دليل اينكه اكثر مناصب مديريتى استان در يك دوره طولانى غير گيلانى بودند. اين اتفاق موجب شد كه برخلاف اصفهان و تبريز و مازندران توان مدير سازى ما ضعيف شد . به همين دليل پس از تشكيل شوراهاى شهرو انتخاب شهرداران توسط شورا مى توان گفت ميانگين توان مديريتى شهرداران رشت از ميانگين مديريتى شهرداران شهرهاى مشابه ضعيف تر بوده است.
عقبه تحولات مديريتى : پس از پيروزى انقلاب بعد از شهيد انصارى كه استاندار گيلانى بود مابقى استانداران عموما مازندرانى بودند ، البته در دوره آقاى خاتمى اين روند تغيير كرد و استاندار گيلانى براى استان منصوب شد. اين اتفاق يعنى در يك دوره طولانى استانداران غير گيلانى بودند موجب شد در نهاد مديريت استان اساسا گيلانى ها و رشتى ها نتوانند مدير سازى كنند به دليل اينكه اكثر مناصب مديريتى استان در يك دوره طولانى غير گيلانى بودند. اين اتفاق موجب شد كه برخلاف اصفهان و تبريز و مازندران توان مدير سازى ما ضعيف شد . به همين دليل پس از تشكيل شوراهاى شهرو انتخاب شهرداران توسط شورا مى توان گفت ميانگين توان مديريتى شهرداران رشت از ميانگين مديريتى شهرداران شهرهاى مشابه ضعيف تر بوده است.
۲-رويكرد آسيب شناسانه به شورا و شهردارى:
آسيب شناسى شورا
الف- تعيين كنندگى رفتار فردى: واقعيت اين است كه شورا يك نهاد اجتماعى است و قاعدتا بايد رفتارهاى فردى ذيل هويت نهادى آن تعريف و تعيين شود ولى متاسفانه تجربه چند دوره قبل شوراهاى شهر رشت نشان داده كه در غياب هويت كلى شورا اين رفتارهاى فردى بوده كه تعيين كننده بوده است. اساسا شكل گيرى لاب گرى هاى شبانه در خانه و رستوران و كافه ها برآمده از همين اتفاق ناميمون و آسيب زننده است
ب- ترجيح منافع فردى و گروهى بر منافع عمومى شهر: عليرغم اينكه شورا يك نهاد برآمده از راى مردم است ، اما اعضاى شوراى شهر رشت در چند دوره قبل نشان دادند كه نتوانستند در بين منافع فردى و گروهى شان و منافع عمومى ، منافع عمومى را برگزينند كه اين موضوع هم ريشه در مولفه هاى اخلاقى دارد و هم ريشه در ضعف مهارت هاى سياسى و اجتماعى
ج- تقليل جايگاه شورا از يك نهاد سياست گذار به يك ساختار خدماتى :
ج- تقليل جايگاه شورا از يك نهاد سياست گذار به يك ساختار خدماتى :
اعضاى شورا در نوع مداخلات درون سازمانى شهردارى بعضا از تعيين و تكليف به شهردار در نصب مديران شهردارى تا تعيين حتا كارشناسان نيز وارد مى شوند كه اين گونه مداخلات در درازمدت موجب اصطكاك بين شهردار و شورا مى شود
د- اثرپذيرى از فضاهاى غيرحرفه اى و منفعت طلبانه: متاسفانه تجربه چند دوره شوراهاى شهر رشت نشان ميدهد كه بعضى از اعضاى شورا بشدت تحت تاثير كانون هاى برون محيطى هستند كه يا سايت ها و پايگاه هاى خبرى هستند يا موسسات خصوصى . اين اثرپذيرى اعضاى شورا موجب شده كه بعضا عزل و نصب شهردار بيش از آنكه يك تصميم معطوف به منافع عمومى باشد ، معطوف به منافع عده اى خاص ميشود
٣- آسيب شناسى شهردارى :
تضعيف وفادارى به سازمان: هر سازمانى زمانى مى تواند به بيانيه ماموريتى خود وفادار باشد كه بدنه سازمان به سازمان و مدير سازمان وفادار باشند، متاسفانه در شهردارى به دليل اعمال نفوذ اعضاى شورا ، بسيارى از مديران و كارشناسان بيش از آنكه خودشان را وفادار به سازمان شهردارى بدانند ، وفادارو وابسته به اعضاى شورا ميدانند و همين امر باعث مخدوش شدن هويت سازمانى و انسجام سازمانى در شهردارى ميشود
ب- روابط نامتعارف با كانون هاى برون محيطى: شهرداران پس از شكل گيرى شوراها براى ماندگارى خود به دنبال برقرارى رابطه با كانون هاى برون محيطى برده اند و اين روابط نامتعارف با كانون هاى برون محيطى در عين حال كه زمينه فساد را ايجاد ميكند موجب بدبينى اعضاى شورا نيز ميشود
يريتى و تحليل درستى كه از آينده اقتصادشهرى داشتند اقدام به فراهم نمودن بسترهاى درآمدهاى پايدار براى شهردارى كردند اما شهردارى رشت به دليل تغييرات مديريتى هر ٨ يا ٩ ماه و نداشتن افق ، نتوانستند بستر درآمد پايدار براى شهردارى رشت ايجاد كنند
د-منابع انسانى نامتوازن شهردارى رشت: منابع انسانى از مهم ترين ابزارهاى مديريتى در سازمان ميباشد به نحوى كه به اين عامل در كنار سرمايه مادى، سرمليه انسانى اطلاق ميشود. بدنه كارشناسى و مديريتى شهردارى رشت را ميتوان به چند دسته تقسيم كرد
_ مديران و كارشناسانى كه تعلق ذهنى و عملى به نسل اول شهردارىها دارند( نسل اول شهردارى ها صرفا وظايف خدماتى براى شهردارى قائل بودند نه وظايف توسعه او)
_مديران و كارشناسانى كه با رانت اعضاى شورا يا قطب هاى قدرت وارد شهردارى شده اند، اين دسته به لحاظ وفادارى به سازمان با مشكلاتى مواجه هستند و يا اينكه در انطباق با تصميمات سازمانى دچار چالش ميشوند.
_مديران و كارشناسانى كه با رانت اعضاى شورا يا قطب هاى قدرت وارد شهردارى شده اند، اين دسته به لحاظ وفادارى به سازمان با مشكلاتى مواجه هستند و يا اينكه در انطباق با تصميمات سازمانى دچار چالش ميشوند.
٤-وضعيت شهر رشت:
رشت اكنون در شرايطى است كه ميتوان گفت به لحاظ شرايط شهرى داراى سه وضعيت است و به لحاظ درگير بودن با مشكلات با چهار نوع مشكل دست به گريبان است
الف_شرايط شهرى رشت:
الف_شرايط شهرى رشت:
زيرساختى : رشت به لحاظ زير ساختى در دوره بحران زيرساختى قراردارد . اين زير ساخت ها اعم از امكانات ترددى و ترافيكى، كمربندى … تا شبكه انتقال آب هاى سطحى و فاضلاب و روشنايى و مبلمان شهرى
مطلوب سازى شهر: يك شهر وقتى از مرحله زير ساختى عبور كرد وارد مطلوبيت زيستى براى شهروندان ميشود كه سه حوزه فراغت ، فعاليت و سكونت را پوشش ميدهد و بيشترين نمود اين مطلوبيت در حوزه زيباشناختى شهر است. شهر رشت در مطلوبيت شهرى نيز شرايط مناسبى ندارد
الگوى توسعه شهرى: شهرها پس از عبور از مراحل زير ساختى و مطلوبيت شهرى ، مدل و الگوى توسعه اى انتخاب ميكنند كه اين مدل نسبت معنا دارى با عقبه تاريخى و مختصات فرهنگى، اجتماعى و جغرافيايى شهر دارد .شهر رشت بايد الگو و مدل توسعه او داشته باشد كه اين مدل و الگو خود به خود اقتصاد شهر را نيز تعريف ميكند.
ب_ مشكلات شهر رشت: در يك دسته بندى كلى مشكلات شهر رشت را ميتوان در چهار دسته تقسيم بندى نمود:
ب_ مشكلات شهر رشت: در يك دسته بندى كلى مشكلات شهر رشت را ميتوان در چهار دسته تقسيم بندى نمود:
١- حياتى ٢- ضرورى٣- مهم٤-عادى
متاسفانه رشت هم زمان درگير هر چهار نوع مشكل است. مثلا موضوع زباله در سراوان يك مشكل حياتى براى شهر است يا موضوع رودخانه هاى شهر و كمربندى
متاسفانه رشت هم زمان درگير هر چهار نوع مشكل است. مثلا موضوع زباله در سراوان يك مشكل حياتى براى شهر است يا موضوع رودخانه هاى شهر و كمربندى